از سفر حج تا عرفان حج
«نظیری» نیشابوری از شاعران برجسته نیمه دوم قرن دهم و دو دهه نخستِ قرن یازدهم هجری است. مکان تولدش روشن نیست اما وفاتش را میان 1020 تا 1023 نوشتهاند. وی سالها در ایران بود، به نقاط مختلف سفر کرد و عاقبت به هند نزد اکبرشاه و جهانگیر رفت. وی در سال 1002 به حج رفت و برگشت و سالهای پایانی عمر را در گجرات برای تجارت و زندگی را سپری کرد. نظیری، قصیده هایی دارد که در ایام عزیمت به مکة معظمه سروده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، مقاله «از سفر حج تا عرفان حج » به همت حجت الاسلام رسول جعفریان در یکصدو ششمین شماره فصلنامه میقات حج منتشر شد.
در این مقاله می خوانیم: ادبیات حج در شعر، بارها مورد توجه قرار گرفته است؛ این که شاعران، به چندین گونه به حج پرداختهاند. از سرودن منظومه در بارة سفر حج، ابعاد عرفانی و حتی گزارش بناهای تاریخی حرمین، تا تأثیری که از سفر حج پذیرفته و در اشعار خود از انواع و اقسام سوژههای مربوط به حج و مظاهر و نمادهای آن در اشعار خود بکار برده و بهره گرفتهاند. طبیعی است، حتی شاعرانی که به سفر حج نرفتهاند، از برخی تمثیلات و استعارات در ارتباط با حج استفاده کردهاند، اما اگر به حج رفته باشند، میتوان انتظار داشت که مطالب بیشتری در این باره بگویند.
محمد حسین، معروف و متخلص به «نظیری» نیشابوری (م 1022) زاده نیشابور یا جوین، و گاهی هم معروف به نظیری مشهدی [تذکرة الشعرای مطربی سمرقندی، ص 532] از شاعران برجسته نیمة دوم قرن دهم و دو دهه نخست قرن یازدهم هجری است. تولدش را کسی نمی داند، اما وفاتش را میان 1020 تا 1023 نوشتهاند. وی سالها در ایران بود، به نقاط مختلف سفر کرد و عاقبت به هند نزد اکبرشاه و جهانگیر رفت، جایی که در قیاس با حرمین، آن را هند جگرخوار مینامد. وی آنجا در خدمت سپهسالار عبدالرحیم معروف به خان خانان بود. در سال 1002 به حج رفت و برگشت و سالهای پایانی عمر را در گجرات برای تجارت [جهانگیرنامه، تهران، 1359، ص 108] و زندگی سپری کرد و همانجا در ملکی شخصیاش مدفون شد [تذکره ریاض الشعراء، 4/2281].
دیوان وی یک بار توسط مظاهر مصفا (تهران، امیرکبیر، 1340) و بار دیگر توسط محمدرضا طاهری (تهران، آگاه، 1379) منتشر شده است. ارجاعات ما در این نوشته، چاپ دوم است. اول بار که متوجه این دیوان شدم، دیدن نسخهای از آن در کتابخانه مسجد اعظم بود. در آنجا دریافتم که اشعار در باره سفر حج دارد. جستجو کردم و چاپهای یاد شده را یافتم. عجالتا نوشته کوتاه حاضر، به خاطر اشعاری است که وی در باره سفرش به حج دارد.
از اشعارش چنین بر میآید که هرچند بر مذهب امامی است، و اما در هند آن هم در دربار اکبر شاه و جهانگیر، جایی که در همین ایام، قاضی نورالله شوشتری [در سال 1019] را هم به جرم تشیع کشته بودند، تقیه میکرده است. از این رو، اشعاری برای خلفا دارد [ص 441] وی در موارد متعدد در بارة غدیر [422] ، ستایش امامان [ترکیب بند در مدح دوازده امام، ص 493 ـ 500] هم نقد خلفا و مرور بر رویدادهایی دارد که علیه امام علی (ع) تدارک شده است [ص 442).
برای مشاهده متن کامل مقاله اینجا را کلیک کنید.